Zuriñe Hidalgo: "Hemengo musikariek ez badugu gure hizkuntzan idazten eta abesten ez da Euskal Herrikoa ez den norbait guregatik egitera etorriko”

Beñat Lizaso 2019ko eka. 26a, 12:00

2006ean sortu zen Hesian taldea Sakanan. Euskarazko rock musikan bere lekua egin eta herrietako plazak betetzen dituzte aspalditik. Zuriñe Hidalgo (Gasteiz, 1990) Hesian taldeko abeslaria da 2010etik. Betizu Taldeko kide izan zen eta Jeimon Turk Bandekin eman zituen lehen urratsak musikaren munduan. Irakaslea da baina orain, telebistako aurkezle bezala ari da lanean. Hesian taldearekin izango da bi egun barru San Pedro jaietan.

Hamar kontzertu inguru iragarri dituzue uda honetarako. Ostiralean Lasarte-Orian. Zein da bira honetarako egiten duzuen aurreikuspena?

2018. urte amaieran disko berria kaleratu genuen eta, horren aldeko apustua egin nahi genuen. Abesti berri dezente sartu ditugu. Badakigu jendeak agian ez dituela kantu berriak ezagutzen. Baina disko berriaren aldeko apustua egin nahi genuen. Zuzenekoetan abesti zaharrak gehiago izango diren arren presentzia handia izango dute abesti berriek.

Zortzi diskorekin, kontzerturako abestiak hautatzerako orduan zer hartzen duzue kontuan?

Bi abesti zerrenda ditugu zuzenekoetarako. Bien artean aldatzen joaten gara, eta zerrenda horien barruan ere egiten ditugu aldaketak. Baina bietan abesti berriek leku handia dute. Bira honetarako helburuetako bat abesti berrien presentzia bermatzea da.

Hemen eta orain zuzenekoarekin zuen buruak zuzenean ikusteko aukera izan zenuten. Nola eragin zizuen?
Horrelako kontzertu bat grabatzen duzunean, urduri zaude. Ez zen kontzertu normal bat izan. Guztia ondo egiteko presio hori dagoenean okerrago ateratzen dira gauzak. Baina gogorra izan zen. Inflexio puntu bat. Gehiago landu behar genituen gauzak identifikatu genituen. Baina ondo etorri zitzaigun esperimentua egitea, batez ere taldeari begira eta pertsonalki. Niretzako oso momentu kritikoa izan zen, baina ona ere. Txipa aldatu eta pilak jartzeko. Oraindik ez naiz gai disko hori entzuteko, gauza asko ikusten dizkiot. Ordutik beste kontzertu batzuk ere grabatu ditugu, lanketa hori aurrera eramateko eta, aldaketa nabaria da.

Nola deskribatuko zenuke Hesianen zuzenekoa? Zer izango dute lasarteoriatarrek ikusgai?

Betiko esentziari eustendiogu. Gu gu gara. Ez dugu gidoirik, oso naturalak gara. Gure tronpeta joleak, Enekok [Garziandia], beti ematen ditu kontzertu ikusgarriak. Aurtengo birari dagokionez, argiztapenari garrantzia handia eman diogu. Eszenatokian non kokatu, bakoitzaren mugimenduak… ere landu ditugu. Baina argiztapenari eman diogu garrantzi berezia. Ginerakoan nahiko naturala da dena, ez dugu ezer bereziki prestatzen.

"Betiko esentziari eusten diogu. Gu gara. Ez dugu gidoirik, oso naturalak gara"

Sorrerako zortzi taldekideetatik Eneko Garziandia eta Fran Uriasek soilik jarraitzen dute taldean. Ze eragin dute formazio aldaketek musika talde batengan?

Zerbait naturala da hainbeste urte dituen talde batean aldaketak egotea. Ezin da honetaz bizi, eta normala da. Are gehiago, orain dela oso gutxira arte irabazitako dirua taldean inbertitzen zela kontuan hartuta. Baina beti da aberasgarria jende berria sartzea taldean, eta jende berri horrek taldeari bere ukitua ematea. Niri, pertsonalki, pena ematen dit pertsona batek alde egiten duenean; familia bat osatzen da eta ez da erraza izaten. Ez nuke esango ohitu naizenik, baina azkenean naturala dela jabetzen zara. Bizitzako beste edozein arlotan bezala, pertsona batzuk etortzen dira, eta beste batzuk joan, talde barruan berdin.

2010. urtean hasi zinen Hesian taldearekin, Hitzetik (2011) izan zen ahotsa jarri zenion lehen lana. Abesti arrakastatsu asko daude disko hortan, arrakasta handia izan zuen. Espero zenuten?   

Ez, ez genuen espero. Ni 2010eko urrian sartu nintzen eta taldeak izan zituen gorabeherak kontuan izanda, ikusleei zerbait eskaini behar zitzaien ahalik eta azkarren. Sartu eta berehala hasi ginen kontzertuak prestatzen abeslari berriaren aurkezpen bira egiteko. Urtarrilean hasi genuen bira. Aldi berean udaran grabatuko genuen diskoa prestatzen hasi ginen. Bost hilabetetan prest genuen diskoa. Boom bat izan zen. 2011-2012 urteetan kontzertu piloa eman genuen, ez ginen geratzen. Oso urte politak izan ziren.

Sortze prozesuak luzeak izaten dira. Lokalean giltzapetu eta lan berria hasieratik bukaerara konposatzean murgiltzen zarete edo kontzertuak eman bitartean gutxinaka idazten dituzue abesti berriak?

Ez dugu lan egiteko modu zehatz bat. Beti egoten da tarteren bat kontzertuak ematen diren bitartean lan berriak prestatzen hasteko. Baina gero behar dira deskonexio uneak  gorputza eta burua lan berriak sortzeari eman behar dizkiozunak. Segun eta zein den taldearen egoera, agenda… faktore askok baldintzatzen dute.

Azken diskoari Hasiera izena jarri diozue. Zer da disko honekin hastera doana?

Guretzat ziklo berri bat hasi da. Aitzakia bat izan zen, azkenean disko bakoitza delako ziklo berri bat. Ez dakizu nora eramango zaituen. Ez dakizu jendeak ondo jasoko duen edo ez. Baina disko hau zehazki, zentzu askotan izan da zerbaiten hasiera. Batetik, lehen aldiaz egin dugu lan ekoizle batekin. Bestetik, lehen aldiz grabatu dugu Euskal Herritik kanpo. Konposatzeko modua ere aldatu dugu. Guretzako ezberdina izan da, eta izen horrek nahiko ondo biltzen du gure prozesua disko honekin.

Sortzaileen jarduna euren egoera pertsonalarekin zuzenean lotuta dago. Hesian diskotik Hasiera diskora aldaketa nabari da. Zer aldatu da zuengan?

Aurreko diskoa berezia izan zen. 10. urteurrena zen, kantu gutxiago zeuden. Gure kasuan Franek bere kantak idazten ditu eta nik nireak, eta gero lokalera eramaten ditugu. Hesian diskorako bai Franek ekarritako ideiak eta baita nik ekarritakoak ere oso garatuak zeuden lokalera eraman genituenerako. Orduan oso nabaria da zeintzuk diren Franen kantak eta zeintzuk nireak. Hari abesti lasaiagoak atera zitzaizkion, eta niri rockeroagoak. Baina disko honetan lana askoz ere bateratuagoa izan da. Ekoizlearen papera ere nabaritzen da, abestiak idatzita eraman genituen arren bere iritzia entzun eta egindako proposamenak kontuan hartu genituen, batzuk aurrera egin zuten, beste batzuek ez. Rockeroagoa da disko hau. Baladarenbat badauka, baina Hasiera rockeroagoa da, nahiz eta ez genuen espresuki hori bilatu.

Herrietako festak antolatzerako garaian askotan talde ezagunak egotea izaten da lehentasuna. Zu txikitik hasi zinen, Jeimon Turk Bandekin, oso ezberdina da?

Bai. Ni asko haserretzen naiz. Jeimon Turk Bandekin ikusi nuen nola tratatzen zituzten talde handiak eta nola tratatzen gintuzten gu. Orduan orain, ni talde handi batean nagoela, [eskuekin kakotxak egiten ditu] hain ezaguna ez den beste talde batekin jotzea tokatzen zaigunean,  saiatzen naiz guztiontzako tratu on bat egotea bermatzen. Bi taldeek jo behar dugu. Agian batek besteak baino jende gehiago mugituko du, ados. Baina bi taldeak gatoz jotzera. Askotan oso gutxi zaintzen da talde txikia. Peloteo handia dago. Nik uste denok, musikari bezala, merezi dugula errespetu eta tratu berdina. Gero talde bakoitzak erabaki behar du bere cacht-a zein den. Hasieran denei tokatzen zaie hutsetik hasteabaina gero bakoitzak bere lanari balioa eman behar dio.

Euskal Herriko talde eta bakarlari askok euskara ez den hizkuntzetan abesteko hautua egiten dute. Zein da zure iritzia honen inguruan?

Nire kasuan euskaraz abestu eta idazten dut bi arrazoiengatik. Batetik, oso modu naturalean ateratzen zaidalako, orain arte beti horrela egin dudalako; eta bestetik, uste dudalako ardura bat dagoela. Hemengo musikariek ez badugu gure hizkuntzan idazten eta abesten ez da Euskal Herrikoa ez den norbait guregatik egitera etorriko. Baina gero, beti esaten dut: bakoitza librea da nahi duen hizkuntzan sortzeko. Musika librea da, ezin diot inori esan zerbait egitea gaizki dagoenik. Norberaren erabakia da eta bakoitzak ikusi behar du egiten duenarekin lasai gelditzen den edo ez. Argi dago beste hizkuntza batzuetan abesteak ate gehiago irekiko dizkizula.

Vendetta, Ze Esatek!, Berri Txarrak… Euskal Herriko herri askotatik pasa diren talde esanguratsu dezente eszenatokiak uzten ari dira. Bizirik jarraitzen duten bakarrenetakoak zarete, zein da sekretua?

Nik uste talde hauetan zaudenean heltzen dela momentu bat, buruak klik egiten dizula eta beste zerbait egiten hasteko gogoa pizten zaizula. Azkenean, gu Euskal Herrian mugitzen gara, oso errepikakorra da hori, eta jendeak agian badu zerbait berria egiten hasteko gogoa. Ez dakit gakoa zein den, baina ilusioa eta taldekideen artean harreman ona dagoen bitartean, nik uste nahikoa dela. Proiektuan sinesten duzun bitartean aurrera egiten da.

2012an aurkeztu zen Emarock proiektuan parte hartu zenuen. Emakume musikariak egon badaude. Baina proiektuarekin bilatzen zen emakume musikarien ikusgarritasuna oraindik ez da nahi beste islatzen karteletan…

Oraindik lan oso handia dago egiteko. Emakumeen aldetik ikusten dut jarrera aldaketa bat. Bestelako ahalduntze bat eman da, hori seinale ona da. Emakume asko ari dira animatzen eta beldur eta lotsak kentzen. Jarraitzen dugu emakume abeslari mordo bat ikusten, eta ez hainbeste bateria, gitarra edo baxua jotzen. Bestetik, gurea den espazioa edukitzea falta zaigu. Egun more bat jartzea eta emakumez osatutako taldeak soilik jotzearekin kontraesanak ditut. Hori oso ondo dago. Baina herriko jaietan, gainontzeko taldeekin ere jo nahi dugu, data esanguratsua hori izaten da eta. Herriko jaietan, beste taldeekin batera, gure espazioa edukitzea. Gainera, askotan kupoa betetzeko deitzen gaituzte, hau da, emakume izate hutsagatik deitzen gaituzte eta ez gure musika gustatzen zaielako. Oraindik lan handia dago egiteko.

"Askotan kupoa betetzeko deitzen gaituzte, emakume izate hutsagatik, ez gure musikagatik"

Arazoa ez da emakumezkoen talderik edo musikaririk ez dagoela. Antolatzaileek lanketa handiagoa egin behar dutela esango zenuke?

Bai, eurek daukate erantzukizun edo lan inportantea. Argi dago kontratazioa eramaten dutenen aldetik lana dagoela egiteko. Ikusgarritasuna emateko, irratietan, komunikabideetan…

#ExpolioGARA jaialdian parte hartu duzue prentsa eta adierazpen askatasunaren alde. Zer duzue honen inguruan esateko?

Bidegabekeria bat da. Euskal Herrian bizi gara, eta badakigu zer tokatzen zaigun. Elkartasuna adieraztea tokatu izan zaigu lehenago, eta etorkizunean ere tokatuko zaigu. Badakigu non bizi garen. Badakigu zer pairatu behar dugun askotan, tamalez, eta nik uste konpromiso bat eduki behar dugula, eta elkartasun hori adierazi behar dugula. Jada zerbait pertsonala da. Politikoa azkenean pertsonala da. Bestalde, polita da taldeek erakutsi duten elkartasuna ikustea.

Hesian Nafarroako talde bat dela kontuan hartuta, eta bertako egoera politikoa berriro aldatzera dola ikusita. Ze eragin izango du honek euskaran eta euskal kulturgintzan?

Beldur handia daukat. Poliki-poliki aurrera egiten ari ginen, gauzak ondo egiten. Ni jabetzen naiz aldaketak ez direla egun batetik bestera gertatzen, are gehiago Nafarroan. Gauzek poliki egin behar dute aurrera. Bere gauza onekin eta txarrekin aurrera egiten ari ziren. Hauteskunde hauetan gertatu dena kolpe handia izan da. Ez dakit nola eragingo duen, baina niri bertigoa ematen dit. Ez dakit zertan edukiko duen eragina, zein punturaino izango den aldaketa handia, nola eragingo duen… Niri beldurra ematen dit. Zain gaude denak, ia zer gertatzen den. Ikusitakoak ikusita beldurgarria da. Atzera pausu bat da.

Oraindik lokaleko leihotik abestiak hankaz gora jartzen ditu txosnaguneak. Hesianekin noizbait jo izan duzue zuzenean. Zer dauka abesti horrek?

Gauza asko nahasten ditu abesti horrek. Batetik, haurtzaroa, jende askok ikusten zuen saio bateko abestia da. Bestetik, musikalki kantu ona da, itsaskorra, eta badu zerbait. Hala ere, batez ere haurtzaroarekin lotze horrek ematen dio indarra, oroitzapen batzuekin lotzeak. Gainera, gazte askok orain ezagutu dute abestia, eta gustuko dute, baina ez dute telebista saioarekin lotzen. Askotan eskatzen digute, baina kantua ez da gurea. Bi edo hiru aldiz jo dugu. Ia larunbatero iristen zaizkit mezuak abestiaren audio eta bideoekin.