Seigarren liburua du Iñaki Petxarromanek, baina lehen aldiz, eleberria publikatu du idazle lasarteoriatarrak. Desorduetan idatzi behar omen du Petxarromanek, ez baitu denbora askorik izatenlana dela eta. Hala ere, baleazaleen hilketa fikzionatzen bere ekarpena egin zezakeela pentsatu zuen.
Zure lehen eleberria da, baina ez duzu idatzitako lehen liburua. Desberdina izan al da idazteko prozesua?
Bai prozesua, baita buruan egiten dituzun eskemak ere. Orain arte egin ditudan lanak kazetaritza saiakerak izan dira. Informazioa biltzeko eta antolatzeko era eguneroko lanean egiten dudanaren antzekoa izaten da.
Oinarri historikoa duen eleberria da oraingoa, hau da, XVII. mendeko egiazko gertaera batean oinarritutakoa. Baina fikzioa ere erabiltzen dudanez, pertsonaia eta gertakari batzuk asmatzeko beharra izan dut. Pertsonaia horien izaera ere nire esku dago, nolabait esateko.
Nola otu zitzaizun baleazaleei buruzko eleberria idaztea?
2014ean oporretan izan nintzen Islandian eta bertan izan nuen gertakari honen berri. Interes handia izan nuen eta orduan hasi nintzen dokumentatzen eta informazioa bilatzen.
Hasiera batean, Berriarako erreportajea egitea besterik ez nuen nahi. Baina horretarako baino gehiagorako ematen zuela ikusirik, inguruko baten batek bota zidan eleberria idazteko aukera. Orduantxe animatu nintzen.
Istorioaren berri Islandian izan zenuen, edo hara joaterako ezagutzen zenuen?
Ez, gai honen berri ez nuen. Badakit, esaterako, iaz, sarraskiaren 400. urteurrenaren harira albiste asko egon zirela. Batetik, Islandiar gobernuak erreparazio bila, barkamena eskatzen zuelako eta bertan behera uzten zutelako euskaldunak hiltzea baimentzen zuen lege dekretu hura. Bestetik, kongresu bat ere egin zen.
Hemen gaia ere pil-pilean izan da, baina duela bi urte gaiaren berri izan nuenean, informazioa egonik ere, ez zen asko eta ez zegoen oso zabalduta.
Zerk harritu zintuen gehien istoriotik?
Hilketaren gordintasunak eta gertakariaren larritasunak. 30 hildako baino gehiago izan ziren, arrantzale langileak zirenak. Horrek bultza ninduela uste dut. Gertakariari buruzko euskarazko libururik ez egoteak ere eraman ninduen erabakia hartzera. Bestalde, gaiari tiraka kontu interesgarri asko aurkitu ditut, arrantzaleei edota baleazaleei dagozkionak. Animatuko nuke jendea orduko bizimoduan oinarritutako liburuak irakurtzera, pasarte oso interesgarriak baitaude.
Akzioa gertatzen den eskualdean egon zinen?
Eskualde horretan ez. Pasa nintzen Dyrafjördur Ondokotik. Baina bertan ez nintzen egon. Izan ere, oso eskualde bakartia da eta gaur egun ere iristeko zaila da. Urruti dago eta errepideak ez dira oso onak. Ez ginen bertan barneratu. Egia esan, Islandiako beste zonalde batzuen antza badu, urrutiago dagoen arren.
Euskaldunak dira protagonista, baina kontakizun gutxi iristi zaizkigu.
Orain dela 400 urteko kontua da. Gaiak badu bere erakargarritasuna. Aztertuz gero, hautematen da euskaldunok bale ehizarekin, arrantzarekin edota ontzigintzarekin izan dugun harremana. Nire ustez lotura hori pixka bat ahaztuta dugu.
Bestalde, Espainiar eta Frantziar Estatuen parte izanda, eta hainbeste gerra, hilketa eta saltsetan egon gara nahastuta. Halako gertakari isolatu bat gure herriko historian nolabait ahaztuta geratu dela esango nuke.
Islandian gertatua, XVII.mendean... gogorra izango zen dokumentazio lana.
Bi dokumentu historiko nagusi daude. Bata, Jon Gudmunsson apaiz protestanteak idatzitakoa. Euskaldunen adiskidea zen hura, eta haien aldeko bertsioa eman zuen gehienbat. Beste bertsioa Ari Magnussonek idatzitakoa. Euskaldunak hiltzea agindu zuen magistratua zen eta lehenari erantzun zion bere lanean. Bi bertsioak oinarri direla, beste historialari batzuek osatu dituzten idazlan osatuagoak ere baliatu ditut.
Hortik aurrera, beste dokumentazio lanak zerikusia du baleazaleek garai horretan zuten bizimoduarekin, Islandiako eta Euskal Herriko bizimoduak, lanbideak... olioarekin zer egiten zen. Gertakariei dagokionez, ez dago besterik.
Arraroa egin zaizu egiazko pertsonaiak fikzionatzea?
Uste dut eleberriaren funtsa hori dela, azken batean. Gaur egungo testuinguruan kokatuz gero, pertsonaiak zeure kasa moldatu behar dituzu, bakoitzari bere bidea emanez. Egia da, nire kasuan, orain arte literatura gutxi egin dudanez, nahiko ezohikoa egin zaidala.
Nik banekien liburu hau jendearentzat erakargarria izateko fikzionatua izan behar zuela. Liburua, bestela, gertakari soka izango litzateke eta hori historialariek nik baino askoz hobeto egingo lukete. Gai honi egin niezaiokeen ekarpena literarioa zela argi nuen eta horretan saiatu naiz.
Zer moduzko erantzuna jaso duzu?
Irakurleen esku uzten dut hori. Orain arte iritsi zaidana eta entzun dudana gehien bat positiboa izan da, kritika positiboak. Irakurle txokoren batean ere egon naiz, eta jendea nahiko pozik ikusi dut liburuarekin. Hortik aurrera, ez dakit. Kontuan hartu behar da liburua kaleratu zela bi hilabete direla, eta ez da hainbesteko epea ondorioak ateratzeko.
Beste eleberririk idazteko gogorik bai?
Oraingoz ez. Hau idatzi berria dut eta bere bidea egin beharko du. Idazten dudan seigarrena da eta hurrengo batean burua nondik joko didan zehaztea zaila da. Bestela ere lanpetuta nabil eta idaztea nahiko sakrifizio izaten da, desorduetan lan egin behar izaten dut... Beraz, saiatuko naiz poliki eta lasai hartzen
Eleberria Islandiara eramateko asmorik bai?
Hori ez dago nire esku. Islandian norbaitek interesa balu liburua islandierara itzultzeko argitaletxearekin hitz egin beharko luke, eta ni pozik, baina hori beste batek egin beharreko lana da.
Beste bi lan gertakari hauei buruzkoak, bat islandieraz eta bestea gaztelaniaz (biak euskarara itzuliak), irakurri dituzu?
Ez. Islandieraz idatzitakoaren berri baneukan, baina jatorrizko hizkuntzan soilik zegoen. Orain ingelesera itzuli dute. Euskarazko bertsioa gaztetxoei egokitutakoa da.
Gaztelaniazkoa idazten ari nintzela eduki nuen bere berri. Zalantzan izan nintzen irakurri edo ez, eta azkenean erabaki nuen ez egitea. Ez nuen nahi nire lana oztopatzea edo, nolabait, eragitea. Ordurako nire lan eta eskemak garatuak nituen eta uste nuen onik egingo ez zidala antzeko istorio bat irakurtzeak.